Eil nosiazh. Ti zorset Amityville.

Lazhamp ar goloù, aseamp 'tal an tan, ha me 'ya da gontiñ deoc'h an istoer skrijus a di Amityville. An traoù-sen a oe arriw n'eus ket keit-se zo, ba kreis ar blezadoù deg-ha-tri-ugent.


Amityville zo ur gêr vihan, ba Stad New-York ban Amerik.

Ba pennoù-ketañ an istoer-sen eh oe arriw traoù spontus ban ti-sen, mes ne oe ket ‘maed ar penn-ketañ...
Turañt an noz tre an 12 hag an 13 a vis Kala-Gouiañw 1974 ban ti-sen, ur paotr yaoueñk ‘noe tapet ur fuzuilhenn, ha lazhet toud e vreuder, e c’hoerzed, e dad hag e vamm pa oent kousket.

Tri-zeg mis àr-lerc’h, an ti ‘oe pet prenet en-dro get ur familh ‘ràll, ar re Lutz. Ur c’houlbad tud hèl zo bochad, ha ‘noe tri a vugale : Daniel, 9 blez, Christopher, 7 vlez, ha Melissa, 5 plez. Hè ‘doe ur c’hi iwe.
An ti ‘oe c’hwec’h lodenn banehoñ, ur poull-noñgellad doc’hti, hag un ti-bihan eid lakad ur vag. Ur wàzh ‘oe é rhedeg just ‘tal an ti iwe.
Pa ‘noe bisitet an ti eid ar wezh ketañ, ar gwerzhour-tïer ‘noe kontet d’ar re Lutz petrà ‘oe digouezhaet ban ti tri-zeg mis rhaog. Mes hè ‘doe ket chañchet o joñj, ha preno an ti ur sort.

Newazh hè ‘doe goulennet get ur beleg katolik dont da vennigiñ an ti doc’htu, bedig gouied... Hennezh ‘oe daet d’en gober d’anderw, d’an 23 a vis an Azvent 1975, tre pa oent é tispakiñ o sraoù. Hè zo waet er-maes dià’n ti da c’hortas ken ‘oe achiw bennigiñ ar batiss.
D’ar wezh ketañ ‘noe strimpet ur veradenn daor benniget, eh oe pet klawet bouezh un den éh lâred « Kerzhet er-maes ! ». Mes ‘oe ket hâni ‘maetoñ ban ti... Ar beleg ‘noe ket lâret an traoù-sen d’ar familh Lutz. An deiz àr-lerc’h, ar beleg ‘noe telefonet d’an Ao. Lutz da lâred dehoñ pas mont bar lodenn lem ‘noe klawet ar vouezh. Mes e daol-telefon ‘oe pet trouc’het. Mod aràll, ema rhed lâred iwe penaost ar beleg ‘oe daet terzhienn àrnehoñ, ha gloewennoù àr e zaouarn, tre àr-lerc’h boud pet ban ti.

Penn-ketañ ne oe ket arriw nitrà a-dress ban ti. Ha tamm-ha-tamm...

Bamnos droioù 3e15, George, an tad, a zihune, ha mont er-maes da weled ma oe ket daet ur làer bennàg àr ti-bihan ar vag. Diwezhatoc’h ‘noe klawet George penaost 3e15 a oe an eur eh oe pet lazhet ar familh ‘oe ban ti ba-o-raog.

Lies-kàer eh vese taolioù kreian [kelion] éh neujal tre an ti, ha boud eh oe ar gouiañw...

Ba he huñvreoù, Kathy, ar vamm, a wele penaost eh oe pet lazhet an dud, ban urzh eh oent pet lazhet.

Ar vugale ‘noe komañset kousked àr o c’hov (pezh ‘raent ket rhaog), tre hèl eh oe pet kawet an dud ‘oe pet lazhet.

Kathy a zante ur vrec’h é frec’hatad anehi hèl ‘nehe pet gwraet he gwas, mes ar vrec’h-sen ne vese ket gwelet.

Kathy ‘noe kawet iwe ur zal vihan ban ti, ha oe kuzhet bar c’haw, a-drañw un estajerenn. ‘Oe ket pet tresset àr plañ an ti. He mhangoerioù ‘oe liwet rhuz. Ar re Lutz ‘noe gwraet « ar zal ruz » anehi. O c’hi ‘oe spontet-bras get ar zal-sen : ne faote ket dehoñ tostaad doc’hti.

Ba meur a gornad a’n ti, eh oe takadoù lem eh oe yein ; rhe aràll lem eh vese mouezhetaet c’hwezh ar c’haoc’h petremant c’hwezh-vad. Mes bar lec’hoù-sen ne oe ket nitrà, ha ‘oe ket tamm rhed-awel ebed iwe...

Melissa, ar verc’h yaoueñk pemp plez, ‘noe kroueet ur gamarad-ijin, Jodie, ha oe ur sort moñstr hañval doc’h ur pemoc’h ha oe daoulagad rhuz ha bouilh getoñ ba e benn.

Lies-mad, George a vese dihunet get an nor-dal é strakal. Ha rhedeg d’an nias da weled petrà oe. Ha kawoud o c’hi é kousket zonn diràg an nor-sen. Hâni ‘maed George ‘glawe ket trous ebed, ha boud eh oe kreñw e-walc’h an drous eid dihuniñ an tïad a-bezh.

George a glawe trous drol é tont dia’n nias, ha oe hañval doc’h trous ur fañfar ha oe éh akordiñ e instrumañtoù zonerezh. Mes pa ziskenne an dergei, an drous ‘arraste.

George ‘noe awezhaet iwe eh oa hañval-bras doc’h an tad ‘oe é chom ban ti rhaog, ba meur a geñver. Ha komañs mont da eved da The Witches’ Brew (Ti-Bier ar Zorseresed), tre lem ‘h yae an den-sen da eved iwe.

Turañt un nos, pa oe George é soursïal a di-bihan ar vag, heñw ‘noe gwelet daoulagad rhuz é selled doc’htoñ diàr fenestr kampr Melissa. Pa oe waet d’ar lein da weled, ‘noe ket kawet nitrà. Joñjet a oe pet eh oent daoulagad « Jodie »...

Pa vese ba he gwele, Kathy (ar vamm) ‘oe daet merchoù rhuz àr he bruched (hâni ne ouia ket diàr ven eh oent daet). Ha chom àr-neuj tri-ugent sañtimetr a-dreist he gwele...

Toulloù-alc’hwez, dordoù ha fenestroù an ti a oe pet drailhet pe kalavret – hâni ouia ket get petrà.

Pas forzh pell doc’h an ti eh oe pet gwelet rhintoù treid ur pikoei pemoc’h àr an erc’h, d’ar c’hetañ a vis Geneur 1976.

Ur sustañs gwerc’h a zivere doc’h ar mangoerioù bar zal vras ha doc’h toull-alc’hwez ar zal-c’hoari ‘oe bar joler [solier].

Kathy ‘noe staget ur groes ha ‘noe 30 sañtimetr a hed àr don ur gredañs, hag un deiz, ar groes-sen ‘noe troet àr-boues-he-c’holon ken ‘oe ban tu-gin, hag un c’hwezh trenk ‘zae anehi...

George ‘noe strebaotet doc’h ur lion porselen a 1 m 20 a ihuelded ha oe bar zal-vras, hag àr-lerc’h eh oe merchoù àr e ibil-troed, èl pa vehe pet kroget g’ur loen.

Un deiz, George ‘noe gwelet Kathy é troiñ ba ur vaoues gozh vil deg vlez ha pwar-ugent, blew digampenn dehi, hag ur fass glas gwrac’hennet-toud, ha skopigenn é tiveriñ diàr he beg di-zent...


Neusen ‘noe komprenet eh oe un dra bennàg ha n’ae ket plaen ban ti-sen, George ha Kathy Lutz ‘noe laket ba o joñj bennigiñ an ti c’hoazh, d’an 8 a vis Geneur 1976. George ‘oe é terc’hel ur groes argant a-bad eh oent o-daou éh lâred paterioù. Ha neusen hè ‘doe klawet meur a vouezh éh lâred àr-an-dro « arrastet ! ».

Ba kreis mis Geneur 1976, àr-lerc’h boud añsïet c’hoazh bennigiñ an ti, eh oe arriw traoù ken spontus, ken ‘noe diviset mont kuit. Ne faote ket dehe lâred pezh ‘noe gwelet, ke eite eh oent « rhe-skrijus »...

Telefonet d’an Tad Mancuso, ha kemeret o sraoù, ha mont da chom da di mamm Kathy, ha ‘oe é chom ba ur gêr ‘ràll, pas gwall-bell dià’-ase, da c’hortas preno un ti newez.


An dud aràll zo pet é chom ban ti àr-o-lerc’h n’eus ket arriw nitrà gete ha ‘neus ket gwelet na klawet nitrà a-dress. Hiriw an deiz, an ti zo berped ‘n e zaw, chañchet ema pet un tammig, chañchet ar c’hartier un tammig, chañchet hanw ar ru iwe eid paraad doc’h an dud kurius a zont da weled. Berma', George ha Kathy zo marw, n'eus ket pell zo. O bugale zo bew c'hoazh, ha merhàt hè 'deus ket ankouàzhaet...